Yazan: F. Betül ERGÜN / Psikolojik Danışman
Niçin bazı insanlar zor, stresli ve travmatik olayların etkileriyle daha kolay baş edip uyum gösterebilirken, bazıları yaşadıkları zorluklar karşısında travmatize oluyor? Bu insanları diğerlerinden farklı kılan özellikler neler?
Erken dönem psikolojik sağlamlık araştırmaları tam da bu soruların cevaplarını aramıştır.
Psikolojik sağlamlık, esneklik, Latince’de yeniden zıplamak anlamındaki “salire” fiilinden türemiş olan “resilience” kavramından gelir. Türkçe’ye, yılmazlık, psikolojik esneklik, psikolojik sağlamlık gibi terimlerle tercüme edilmiştir. Kısaca, güç durumlarda olumlu sonuç elde edebilme, gelişimini devam ettirebilme ve bu güçlüklere pozitif bir şekilde uyum sağlayabilme olarak tanımlanır.
Psikolojik sağlamlık kuramı 1970’lerde ilk defa ortaya çıktığında, bir kişilik özelliği olarak değerlendirilmiştir. Risklerle sağlıklı bir şekilde baş edebilen ve normal gelişimini devam ettirebilen çocuklar “zarar görmez/sağlam” çocuklar olarak nitelendirilmiştir.
Ancak yapılan araştırmalar, psikolojik sağlamlığın içsel bir özellik olmaktan çok, çocuk ile çevre arasında devam eden etkileşimler sonucunda ortaya çıkan dinamik bir süreç olduğunu göstermektedir. Bireylerin psikolojik sağlamlığı ailelerine, içinde yaşadıkları sosyal çevreye ve topluma bağlıdır.
Psikolojik sağlamlık,
-Belirgin risk faktörlerine rağmen pozitif sonuçlar elde etme sürecidir.
-Kendi kendini toparlama ve iyileştirme gücüdür. Bunun mümkün olmadığı zamanlarda ise yardım isteyebilme becerisidir.
-Değişen durumlara karşı esneklik gösterebilme ve negatif duygusal tecrübelerden kurtulabilme yeteneğidir.
-Kişilk özelliği olmaktan çok, aile, sosyal çevre ve geliştirilen psikolojik sağlamlık programları sayesinde edinilebilen bir özelliktir.
-Hacı yatmaz oyuncağı gibi, darbe yese de kendiliğinden ayağa kalkabilme becerisidir
Özet olarak psikolojik sağlamlık, bazı insanlara has olağanüstü bir özellik değil, koruyucu ve geliştirici faktörler desteklendiğinde insanları karşılaşabilecekleri risklere karşı daha donanımlı hale getirecek, sonradan kazanılabilen bir özelliktir. Psikolojik sağlamlık, bu amaçla geliştirilen testler vasıtasıyla da ölçülebilir, geliştirilen eğitim programları sayesinde ise geliştirilebilir.